Ορχιδέα Άγρια (Σαλέπι)

Eπιστημονική Oνομασία: 
Orchis mascula
Άλλα Ονόματα: 
Σαλέπι, μονοκλήσι, Σερνικοβότανο

Περιγραφή: Ως φυτό είναι ποώδες και πολυετές, πράσινο στη βάση και μωβ στην κορυφή. Το ριζικό σύστημα αποτελείται από δύο στρόγγυλους ή ελλειψοειδείς κονδύλους. Τα φύλλα τους ομαδοποιούνται στη βάση του βλαστού και είναι επιμήκη και λογχοειδή σε ανοιχτό πράσινο, μερικές φορές με καφεμώβ στίγματα. Η ταξιανθία τους αποτελείται από 6 έως 20 λουλούδια που συγκεντρώνονται σε πυκνή κυλινδρική διάταξη. Το μέγεθος του άνθους είναι περίπου 2,5 εκατοστά και το χρώμα ποικίλλει από ροζ σε μωβ. Ανθίζει από τον Απρίλιο έως τον Ιούνιο.

Οι κόνδυλοι: Στις ρίζες αυτού του φυτού αναπτύσσονται κόνδυλοι που αποξηραίνονται, αλέθονται και από τη σκόνη τους γίνεται το θαυμάσιο αυτό αφέψημα, που «ευφραίνει και το στόμα και την ψυχή», όπως έλεγαν οι παλιοί. Και γνώριζαν με την απλοϊκή τους σοφία ότι και στο σώμα προσφέρει θαυμαστά οφέλη. Το Σαλέπι είναι ένα ρόφημα θερμαντικό, (εξαιτίας και των μπαχαρικών που περιέχει), προληπτικό του κρυολογήματος και της γρίπης, φτιάχνει το κρυωμένο στομάχι. Καταπραΰνει τα νεύρα, διώχνει το άγχος και την κούραση, χαρίζοντας ευεξία και εγρήγορση ταυτόχρονα. Είναι πλούσιο σε άμυλο και πολύτιμα μεταλλικά άλατα: φώσφορο και ασβέστιο. Γι’ αυτό τονώνει όλο το σώμα, «από τα νύχια ως την κορυφή». Βοηθά εξασθενισμένους από αρρώστιες οργανισμούς να ανακάμψουν και να αναρρώσουν γρηγορότερα. Περιέχει μια κολλώδη ουσία, την βασσαρίνη, που όταν βράσει με νερό, δίνει αυτό το άριστο μαλακτικό κατά του βήχα και όλων των παθήσεων του θώρακα, αλλά και του στομάχου και των εντέρων. Υπάρχουν μαρτυρίες για ασθενείς από βαριάς μορφής δυσεντερίες, χωρίς ελπίδα να επιζήσουν, αφού δε μπορούσαν να δεχτούν καμιά τροφή. Δοκίμασαν να κρατηθούν στη ζωή, πίνοντας μόνο Σαλέπι για μήνες. Και όχι μόνο επέζησαν, αλλά σταδιακά ανάρρωσαν τελείως!!! Όσο για τις τονωτικές και αφροδισιακές του ικανότητες; Αυτές φαίνεται ότι εντείνονται χάρη στην προσθήκη και των μυρωδικών (κανέλας, γαρύφαλλου, πιπερόριζας).

Λαϊκές παραδόσεις: Στην λαϊκή παράδοση το φυτό αυτό ονομάζεται σερνικοβότανο, γιατί πίστευαν αν ο μέλλων πατέρας έτρωγε μεγάλους βολβούς σαλεπιού θα γεννιόνταν αρσενικό παιδί. Σύμφωνα με την μυθολογία ο Όρχις ήταν γιος μιας νύμφης και ενός σατύρου και καταδικάστηκε να γίνει φυτό γιατί είχε βιάσει μια ιέρεια κατά τη διάρκεια των βακχικών μυστηρίων.

Σε ορισμένες περιοχές της Δυτικής Μακεδονίας ονομάζεται μονοκλήσι (μόνο για την εκκλησία) γιατί στολίζει περιμετρικά τις μαλάθες (πανέρια) των διαφόρων γλυκισμάτων που προσφέρονται την πεντηκοστή στη μνήμη των νεκρών.


Βιότοπος: 
Μήνας συλλογής: 
Μήνες άνθισης: 

Facebook comments